Lê Văn Khôi

Lê Văn Khôi

(Giáp Ngọ_ 1834)

Dũng tướng đời Minh Mạng, lãnh đạo cuộc khởi nghĩa chống nhà Nguyễn ở thành Phiên An (tức vùng Gia Định cũ, nay thuộc TP. Hồ Chí Minh). Ông vốn là thổ hào ở Cao Bằng, trước là họ Bế, rồi đổi ra họ Nguyễn Hữu Khôi. Sau ông được Lê Văn Duyệt nuôi làm con, nên gọi là Lê Văn Khôi.

Khi tả quân Lê Văn Duyệt giữ chức Tổng trấn thành Phiên An, cho ông theo vào Nam làm Phó Vệ úy. Khi Lê Văn Duyệt mất (1832) đám quan triều vào thay có Tổng đốc Nguyễn Văn Quế và Bố chánh Bạch Xuân Nguyên vu nhiều tội cho Tả quân khiến ngôi mộ bị xiềng, ông cũng bị ngồi tù. Trong ngục ông ngầm liên kết với quan quân bên ngoài, rồi phá ngục, dấy binh chiếm thành Gia Định, bắt giết Nguyễn Văn Quế và Bạch Xuân Nguyên báo thù rửa hận cho cha nuôi.

Cuộc khởi nghĩa xảy ra trong tháng 6-1833, ông tự xưng Bình Nam Đại Nguyên soái, chiến cuộc kéo dài hơn 2 năm (1833-1834), bị Vệ úy Thái Công Triều phản bội đầu hàng triều đình, nội bộ tan vỡ, ông lâm bệnh mà chết. Nhóm nghĩa quân kiên cường đưa con ông là Lê Văn Câu lên thay, nhưng tình thế đã nguy ngập. Tháng 7-1835 cuộc nổi loạn bị dẹp tan. Hơn 1831 người bị giết gom chung vào một huyệt, chúng gọi là "Mả Ngụy" (nay còn dấu vết ở phía Tây TP. Hồ Chí Minh).

Con ông và 6 người nữa gồm có Giáo sĩ người Pháp Marchand, một người Minh Hương là Mạch Tấn Giai và hai tướng biệt hiệu là ông Hoành và ông Trấm bị đóng cũi giải về Huế rồi đem xử lăng trì.